Rozliczenia bez udziału pieniądza
W praktyce gospodarczej nie zawsze dochodzi do rozliczeń między kontrahentami z udziałem pieniędzy, gdyż zapłata za towary bądź usługi może być dokonywana za pomocą innego towaru lub usługi (tzw. wymiana towarów). W takiej sytuacji mamy do czynienia z transakcją barterową, w której każda ze stron transakcji jest jednocześnie nabywcą i sprzedawcą. Cechą charakterystyczną umowy barterowej jest ekwiwalentność obustronnych świadczeń oraz brak rozliczeń pieniężnych pomiędzy stronami.
Transakcja barterowa może odbywać się w następujących wariantach: towar za towar, towar za usługę lub usługa za usługę.
Strony w zawartej umowie barterowej powinny określić:
- strony biorące udział w transakcji,
- przedmiot transakcji,
- wartość wymienianych towarów (lub usług) – wycena towarów lub usług nie powinna odbiegać od cen rynkowych,
- termin realizacji.
Przykład umowy barterowej
Pan Roman prowadzi firmę świadczącą usługi ogólnobudowlane. Pani Aneta świadcząca usługi informatyczne i planuje przeprowadzić remont swojego biura. Pani Aneta zawarła z Panem Romanem umowę barterową, w której Pan Roman zobowiązał się wykonać remont biura Pani Anety w zamian za wykonanie przez Panią Anetę nowej strony internetowej firmy Pana Romana.
Obowiązek podatkowy dla umów barterowych
Transakcje barterowe wymagają odpowiedniego rozliczenia na gruncie podatkowym – mają bowiem swoje konsekwencje w podatku dochodowym oraz w podatku od towarów i usług.
Z racji tego, że w tego typu transakcji gospodarczej otrzymujemy zapłatę w postaci jakiegoś dobra, dochodzi do uzyskania przychodu w naturze. Po stronie każdej ze stron umowy powstanie przychód podatkowy odpowiadający wartości wzajemnego świadczenia w naturze (wartość ta powinna zostać wyrażona w umowie i odpowiadać cenie rynkowej). Uzyskany w ten sposób przychód sumowany jest z pozostałymi przychodami z działalności gospodarczej i opodatkowany zgodnie z wybraną formą opodatkowania. Natomiast otrzymana od kontrahenta faktura dokumentująca wydanie przez niego towaru (lub wykonanie usługi) stanowi podstawę ujęcia w jego księgach kosztu podatkowego.
Wprawdzie w przypadku umowy barterowej nie mamy do czynienia z regulowaniem zobowiązań w formie gotówkowej, jednak na gruncie podatku VAT uznaje się, że świadczenia są odpłatne i mamy do czynienia z dostawami towarów (świadczeniem usług), które podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT. Każda ze stron jest obowiązana do wystawienia faktury dokumentującej transakcję (jeśli strona jest podatnikiem VAT). Wymieniane towary (lub usługi) opodatkowane są właściwą dla danego towaru (lub usługi) stawką podatku VAT. W sytuacji, gdy dostawy opodatkowane są takimi samymi stawkami VAT, transakcja ostatecznie pozostanie neutralna na gruncie VAT. Faktury wystawione przez strony transakcji ujmowane są w rejestrze VAT na analogicznych zasadach, jak w przypadku pozostałych transakcji gospodarczych, a podatnicy mają możliwość odliczenia podatku VAT.
Umowa barterowa zawarta z osobą prywatną
Omawiając kwestie umowy barterowej warto zwrócić uwagę na transakcje zawierane przez przedsiębiorcę z osobą prywatną – umowy coraz popularniejsze, najczęściej dotyczą reklam w mediach społecznościowych. Przykładową transakcją jest wydanie towaru w zamian za napisanie recenzji na Istagramie lub Facebooku. Zawarcie umowy barterowej z osobą prywatną nieprowadzącą działalności gospodarczej jest problematyczne dla przedsiębiorcy w kontekście rozpoznawania kosztów podatkowych, ponieważ taka osoba nie wystawia faktury. W takiej sytuacji zaleca się zawarcie z osobą prywatną umowy cywilnoprawnej – o dzieło lub zlecenie, w której ustalone zostaje wynagrodzenie w formie niepieniężnej. Po stronie przedsiębiorcy powstaje obowiązek odprowadzenia podatku dochodowego od takiej umowy oraz konieczne jest rozliczenie składek ZUS, jak w przypadku tradycyjnej umowy cywilnoprawnej. Przedsiębiorca umowę cywilnoprawną rozlicza w kosztach podatkowych. Powinien jednak pamiętać, że wydanie prze niego towaru w ramach wynagrodzenia stanowi odpłatna dostawę towarów na gruncie podatku VAT, z tego względu konieczne jest opodatkowanie VAT dostawy – przedsiębiorca powinien wydać na rzecz osoby prywatnej paragon. Paragon podlega ujęciu w rejestrze VAT (nie jest jednak ujmowany w przychodach podatkowych).
