Czynni podatnicy VAT mają prawo i możliwość obniżyć podatek należny o podatek naliczony. Zakup towaru lub usługi pozwala podatnikowi VAT skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego od tego zakupu.
Podatek należny i naliczony to pojęcia, które często są ze sobą mylone. Warto przypomnieć, że VAT należny to wartość podatku wynikająca ze sprzedaży towarów i usług. Wysokość jego zależy wyłącznie od zastosowanej stawki podatku VAT oraz ceny netto. Z kolei VAT naliczony jest daniną opłacaną przez przedsiębiorcę z tytułu nabytych towarów i usług, które dotyczą prowadzonej działalności.
Kwotę podatku naliczonego, zgodnie z art. 86 ust. 2 ustawy o VAT, stanowi:
1) suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:
- a) nabycia towarów i usług,
- b) dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi;
2) w przypadku importu towarów – kwota podatku:
- a) wynikająca z otrzymanego dokumentu celnego,
- b) należnego, w przypadku, o którym mowa w art. 33a,
- c) wynikająca z deklaracji importowej, w przypadku, o którym mowa w art. 33b,
- d) wynikająca z decyzji, o których mowa w art. 33 ust. 2-3 i art. 34;
3) zryczałtowany zwrot podatku, o którym mowa w art. 116 ust. 6;
4) kwota podatku należnego z tytułu:
- a) świadczenia usług, dla którego zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 podatnikiem jest ich usługobiorca,
- b) dostawy towarów, dla której zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 5 podatnikiem jest ich nabywca,
- c) wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, o którym mowa w art. 9,
- d) wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, o którym mowa w art. 11;
5) (uchylony);
6) różnica podatku, o której mowa w art. 30c ust. 2;
7) u podatnika, o którym mowa w art. 16, kwota stanowiąca równowartość 22% kwoty należnej z tytułu dostawy nowego środka transportu, nie wyższa jednak niż kwota podatku zawartego w fakturze stwierdzającej nabycie tego środka lub dokumencie celnym, albo podatku zapłaconego przez tego podatnika od wewnątrzwspólnotowego nabycia tego środka.
Polskie prawo daje możliwość przedsiębiorcom skorzystania ze zmniejszenia podatku należnego o podatek naliczony.
Skorzystanie z takiego prawa wiąże się jednak z warunkami, które muszą zostać spełnione:
- Wykazanie związku zakupu z rodzajem wykonywanych czynności
W myśl generalnej zasady, podatnik ma prawo do odliczenia towarów i usług, jeżeli te towary lub usługi mają związek z prowadzoną działalnością podatkową.
Jeśli podatnik korzysta ze zwolnienia z VAT to prawo do odliczenia nie obowiązuje. Natomiast w przypadku, kiedy zakupy są związane zarówno z czynnościami zwolnionymi z VAT, jak i czynnościami opodatkowanymi, przedsiębiorca ma prawo do odliczenia VAT tylko w części, w której mowa o czynnościach opodatkowanych.
Istnieje sytuacja, w której podatnik nie jest w stanie jednoznacznie przyporządkować kosztu do rodzaju działalności ze względu na prowadzenie działalności mieszanej. Podatek w ten sytuacji odlicza się proporcjonalnie.
Proporcja ta jest ustalana na podstawie art. 90 ust. 3 ustawy o VAT tj. udział rocznego obrotu uzyskanego z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego oraz czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo.
- Dokument uprawniający do odliczenia VAT
Aby zaistniała możliwość ze skorzystania z prawa do odliczenia podatku naliczonego, przedsiębiorca musi posiadać fakturę, która zawiera podatek VAT i potwierdza dokonanie zakupu. Warto podkreślić, że dokumentem spełniającym – co do zasady – ww. warunek będzie również faktura zaliczkowa.
- Ustalenie prawa do odliczenia VAT naliczonego
Korzystanie ze zwolnienia przysługuje podatnikowi, który widnieje jako podatnik czynny VAT. Koniecznym zatem jest zarejestrowanie się na potrzeby podatku VAT aby móc odliczyć VAT naliczony od nabytych towarów i usług.
Rejestracja opiera się na złożeniu VAT-R we właściwym urzędzie skarbowym.
Ważnym aspektem przy rejestracji jest to, aby zrobić to na czas – najlepiej jeszcze przed rozpoczęciem prowadzenia działalności.
Przepisy ustawy o VAT dają możliwość na skorzystanie z odliczenia VAT naliczonego przed rejestracją w przypadku, w którym zakupione towary i usługi będą wpływały i zostaną wykorzystane do bieżącej bądź przyszłej działalności podatkowej.
Co istotne, odliczenie nie ma zastosowania w sytuacji nabycia usług noclegowych i gastronomicznych. Wyjątkiem są posiłki gotowe tj. usługa cateringowa.
Ustalenie prawa do odliczenia VAT naliczonego od pojazdów
Ogólna zasada wskazuje na odliczenie 50% kwoty podatku naliczonego dla wydatków związanych z pojazdami samochodowymi.
Art. 86a ust. 2 mówi o wydatkach, do których ograniczenie ma zastosowanie. Wydatki te są związane z importem lub produkcją pojazdów, nabyciem, częściami składowymi do pojazdów, użytkowaniem na podstawie umów najmu, dzierżawą, leasingiem lub innych umów o takim charakterze, nabyciem paliw, serwisowaniem.
Podatnik ma prawo do pełnego odliczenia VAT jeśli koszty są związane z pojazdem, który wykorzystywany jest wyłącznie do prowadzonej działalności gospodarczej tj. paliwo, serwis, części samochodowe itp. Odliczenie 100% VAT przysługuje również przedsiębiorcy, którego pojazd jest konstrukcyjnie przeznaczony do przewozu minimum 10 osób (wraz z kierowcą).
- Określenie momentu powstania obowiązku podatkowego u sprzedawcy
Powołując się na art. 19a ust. 1 ustawy o VAT, obowiązek podatkowy powstaje w momencie dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi.
- Termin odliczenia VAT naliczonego
Jeśli podatnik nie dokonał terminowego odliczenia VAT naliczonego tj. w rozliczeniu za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy po stronie sprzedawcy (nie wcześniej niż w dniu otrzymania faktury), to możliwe jest obniżenie VAT naliczonego w deklaracji za jeden z dwóch następujących okresów rozliczeniowych.
W przypadku kiedy podatnik nie dokona obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w terminie jak powyżej, ma prawo on do odliczenia poprzez złożenie korekty deklaracji podatkowej za okres, w którym powstało prawo do takiego odliczenia. Korektę taką można złożyć w ciągu maksymalnie 5 lat od początku roku, w którym powstało prawo do odliczenia.
Przedsiębiorcy powinni również zwrócić uwagę na zawarte w art. 88 ustawy o VAT regulacje, które w niektórych przypadkach nie zezwalają na odliczenie podatnikom.
