Przepisy podatkowe dają możliwość preferencyjnego, wspólnego rozliczenia z dzieckiem niektórym podatnikom, ze względu na wyjątkowe okoliczności związane z ich sytuacją rodzinną. Tak będzie przykładowo w przypadku skorzystania przez podatnika z ulgi osób samotnie wychowujących dzieci. Aby jednak wspólne rozliczenie z dzieckiem było możliwe, samotny rodzic musi spełnić kilka warunków.
Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych PIT (tj. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 z późn. zm., dalej jako ustawa o PIT) umożliwia samotnym rodzicom rozliczanie się w taki sposób, że podatek może być określony w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci, przy czym do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w ustawie o PIT.
Kto jest osobą samotnie wychowującą dziecko
Osobą samotnie wychowującą dziecko, zgodnie z przepisami art. 6 ust. 4c ustawy, jest rodzic lub opiekun prawny, będący panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci:
- małoletnie,
- pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
- pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w RP oraz w innym państwie.
W przypadku wychowywania dzieci pełnoletnich uczących się do ukończenia 25. roku życia nie mogą one osiągać dochodów:
- (z wyjątkiem renty rodzinnej) podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w skali podatkowej i tzw. „podatkiem Belki” lub
- przychodów, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152 ustawy o PIT
– w łącznej wysokości przekraczającej dwunastokrotność kwoty renty socjalnej określonej w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 240
z późn. zm.), w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego (art. 6 ust. 4e ustawa
o PIT). Kwota ta w odniesieniu do zeznań składanych za 2023 r. wynosi 19 061,28 zł. Jeżeli ich zarobki nie przekroczą wskazanej kwoty granicznej, rodzic lub opiekun prawny w dalszym ciągu może rozliczyć się jako osoba samotnie wychowująca dziecko.
Wyłączenie dla opieki naprzemiennej
Nie może się opodatkować jako osoba samotnie wychowująca dziecko osoba, która wychowuje wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również wtedy, gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom przysługuje świadczenie 800+.
Z preferencji dla osoby samotnie wychowującej dzieci:
- może korzystać tylko jeden rodzic, który faktycznie samotnie wychowuje dziecko,
- nie może korzystać osoba, która wychowuje dziecko wspólnie z drugim rodzicem, w tym również w przypadku opieki naprzemiennej.
Jeśli więc podatnik po rozwodzie posiada pełne prawa rodzicielskie, a opiekę nad swoim nieletnim dzieckiem sprawuje naprzemiennie z byłym mężem (także posiadającym pełne prawa rodzicielskie) według ustalonego harmonogramu (przykładowo dziecko przebywa dwa tygodnie pod opieką matki w miejscu jej zamieszkania, a następne dwa tygodnie w miejscu zamieszkania byłego męża), to taka sytuacja wyklucza możliwość skorzystania przez któregokolwiek z rodziców z preferencji podatkowej w zakresie rozliczenia podatkowego właściwego dla osób samotnie wychowujących dziecko. Opieka nad dzieckiem sprawowana jest bowiem naprzemiennie, a to oznacza brak możliwości zastosowania tego rozwiązania, o czym wprost stanowi art. 6 ust. 4f ustawy o PIT. Bez znaczenia pozostaje tutaj fakt, iż poszczególni rodzice, zgodnie z harmonogramem, w przypadających na nich okresach samodzielnie sprawują opiekę nad dzieckiem. Opieka naprzemienna stanowi bowiem jedną z form wspólnego sprawowania opieki nad dzieckiem, a to wyklucza możliwość skorzystania z omawianej preferencji podatkowej.
Nie można rozliczać się liniowo ani ryczałtem
Dodatkowo, podobnie jak to ma miejsce w przypadku wspólnego rozliczenia małżonków, rozliczenie w sposób właściwy dla osoby samotnie wychowującej dziecko na mocy art. 6 ust. 8 ustawy o PIT nie jest możliwe w przypadku, gdy osoba samotnie wychowująca dziecko lub jej dziecko:
1) stosuje przepisy:
- 30c ustawy o PIT czyli dochód opodatkowuje podatkiem liniowym, lub
- ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2540 ze zm., dalej jako ustawa o ryczałcie), z wyjątkiem najmu prywatnego opodatkowanego ryczałtem
– w zakresie osiągniętych w roku podatkowym przychodów, poniesionych kosztów uzyskania przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń;
2) podlega opodatkowaniu podatkiem tonażowym lub opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem od wartości sprzedanej produkcji.
Jeśli więc podatnik będący przykładowo wdowcem sprawuje samotnie opiekę rodzicielską nad swoim małoletnim dzieckiem i osiągnął w roku podatkowym dochody ze stosunku pracy oraz z prowadzonej indywidualnie działalności gospodarczej, które opodatkowuje ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, to zgodnie z art. 6 ust. 8 ustawy o PIT nie może on w zeznaniu rocznym składanym za 2023 r. dokonać rozliczenia w sposób właściwy dla osób samotnie wychowujących dziecko. Nie ma tutaj znaczenia wysokość tego przychodu oraz fakt zawieszenia działalności po jego uzyskaniu.
