Zwolnienie w podatku VAT

Przedsiębiorcy dopiero rozpoczynający prowadzenie działalności zastanawiają się, czy ich obejmuje obowiązek rejestracyjny na podstawie przepisów o podatku VAT, czy przysługuje im prawo do zwolnienia z podatku na podstawie przepisów.

Zgodnie z przepisami ustawy o VAT przedsiębiorcy co do zasady nie muszą rejestrować się do celów VAT i mogą korzystać z 2 rodzajów zwolnień – zwolnienia przedmiotowego oraz zwolnienia podmiotowego. W niniejszym artykule omówione zostało zwolnienie wynikające z art. 113, tzw. podmiotowe.

Kto jest podatnikiem VAT?

Omówienie zagadnienia wymaga zdefiniowania na samym początku pojęcia podatnika VAT. Zgodnie z art. 15 ustawy o VAT podatnikiem VAT jest każda osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej a także osoba fizyczna, samodzielnie wykonująca działalność gospodarczą. Przy czym nie ma znaczenia cel oraz rezultaty tej działalności. Jak wynika z ust. 1a przytoczonego przepisu ustawy o VAT jest to także w pewnych okolicznościach przedsiębiorstwo w spadku.

Ustawa o VAT wprowadza definicję działalności gospodarczej rozumianej jako wszelka działalność nie tylko producentów, ale też handlowców i usługodawców. Obejmuje także rolników i osoby wykonujące wolne zawody. Zgodnie z dalszą częścią definicji jest to wykorzystywanie do celów zarobkowych w sposób ciągły towarów oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Z powyższego wynika, że podatnikiem VAT można stać się bez żadnej rejestracji, a wystarczające jest w tym celu wykonywanie działalności w rozumieniu ustawy o VAT.

Komu przysługuje zwolnienie podmiotowe

Na podstawie przepisów o podatku od towarów i usług ze zwolnienia podmiotowego mogą korzystać podatnicy, u których wartość sprzedaży (bez podatku VAT) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym 200 tys. zł.

Podatnik ustalając wartość sprzedaży w celu weryfikacji, czy prawo do omawianego zwolnienia podmiotowego w jego przypadku jest zachowane, nie wlicza do niej:

1. wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów i wewnątrzwspólnotowej sprzedaży towarów na odległość (niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT na terytorium kraju). –przed dniem 01.07.2021 r. przepis mówił o sprzedaży wysyłkowej

2. odpłatnej dostawy towarów oraz odpłatnego świadczenia usług, korzystających ze zwolnienia przedmiotowego wynikającego z art. 43 ust. 1 lub na podstawie art. 82 ust. 3 ustawy o VAT, z wyjątkiem:

   1. transakcji związanych z nieruchomościami,
   2. usług zwolnionych na podstawie art. 43 ust. 1 w pkt 7,12 i 38-41
   3. usług ubezpieczeniowych
   4. jeśli nie mają charakteru pomocniczego, a więc gdy stanowią jeden z podstawowych rodzajów działalności

3. odpłatnej dostawy towarów, które w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym zaliczane są do środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji

4. sprzedaży na odległość towarów importowanych (niepodlegających opodatkowaniu na terytorium kraju).

Zwolnienie z podatku VAT może być stosowane w przypadku podatników rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej. W ich przypadku jednak przewidywana wartość sprzedaży nie może przekroczyć w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym wskazanego limitu 200 tys. zł.

Kiedy nie przysługuje zwolnienie podmiotowe

Zwolnienie nie może być stosowane przez podatników, u których wartość sprzedaży w poprzednim roku podatkowym osiągnęła większy poziom niż 200 tys. zł..

Natomiast w przypadku podatników, którzy w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności opodatkowanych, zwolnienie z VAT nie znajdzie zastosowania, jeżeli przewidywana wartość sprzedaży przeliczona w proporcji do okresu prowadzonej działalności w roku podatkowym przekroczy limit 200 tys. zł.

Przykład 1

Pan Maciej założył działalność gospodarczą 15 grudnia 2021 roku.

W celu ustalenia limitu obrotów, którego przekroczenie obliguje go do rejestracji do celów VAT, jako podatnik VAT czynny należy ustalić liczbę dni prowadzenia działalności w roku podatkowym a następnie podzielić przez 365. Następnym krokiem jest przemnożenie otrzymanej wartości przez 200 tys. zł

Liczba dni : 16

Limit: ( 16/365)*200.00 zł = 8.767,12 zł

Oznacza to, że jeśli wg przewidywań Pana Macieja wartość jego sprzedaży netto przekroczy w roku podatkowym 2021 8.767,12 zł, powinien dokonać rejestracji do vat.

Kto nie może skorzystać z podmiotowego zwolnienia z VAT?

Ze zwolnienia podmiotowego z VAT nie mogą korzystać jednak wszyscy podatnicy. Zgodnie z przepisami ustawy o VAT świadczenie niektórych usług lub dokonywanie dostaw niektórych towarów powoduje, że zwolnienie podmiotowe nie może być stosowane, a zatem konieczna jest rejestracja w podatku VAT (nawet w przypadku podatników rozpoczynających działalność gospodarczą).

Zwolnienie podmiotowe nie ma zastosowania do podatników, którzy dokonują dostaw:

• towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym zgodnie z ustawą o podatku akcyzowym, z wyłączeniem:
  • wyrobów elektronicznych,
  • samochodów osobowych niezaliczonych do nowych środków transportu, zaliczanych do środków trwałych podlegających amortyzacji zgodnie z przepisami ustaw o podatku dochodowym,
  • wyrobów tytoniowych
• terenów budowlanych,
• nowych środków transportu,
• budynków, budowli lub ich części, dokonywanych w ramach pierwszego zasiedlenia (lub gdy d dnia dostawy od dnia pierwszego zasiedlenia nie upłynęły 2 lata).
• komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych, urządzeń elektrycznych na podstawie umowy zawartej na odległość bez fizycznej obecności stron transakcji z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość
• części oraz akcesoriów do pojazdów samochodowych (poza motocyklami) – zarówno gdy jest to handel detaliczny, jak hurtowy

W przypadku świadczenia usług prawo do zwolnienia podmiotowego nie przysługuje podatnikom świadczącym usługi:

• prawnicze,
• w zakresie doradztwa z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z chowem, hodowlą zwierząt oraz prawą, hodowlą roślin a także sporządzania planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego
• jubilerskie
• ściągania długów (włącznie z faktoringiem)

Ostatnia grupą podatników nie mającą prawa do stosowania zwolnienia podmiotowego z VAT są podatnicy, którzy nie posiadają na terytorium kraju siedziby prowadzenia działalności gospodarczej.

Przykład 2

Pan Aleksander rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej, w ramach której otworzył sklep, w którym będzie handlował częściami do pojazdów samochodowych. Jednocześnie będzie prowadził sprzedaż urządzeń elektrycznych tj. bezpieczniki oraz prądnice.

Pan Aleksander przed dokonaniem sprzedaży opodatkowanej powinien dokonać rejestracji do vat, ponieważ zgodnie z przepisami ustawy o VAT nie ma prawa do stosowania zwolnienia.

Przykład 3

Pani Ewa prowadzi działalność gospodarczą od 2018 roku. Ze względu na niskie obroty nie była zobowiązana do rejestracji do VAT i korzysta ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT. W grudniu planuje dokonać sprzedaży samochodu osobowego posiadanego w firmie, od którego dokonuje odpisów amortyzacyjnych, gdyż dokonała wprowadzenia tego pojazdu do ewidencji środków trwałych zgodnie z regulacjami przepisów o podatku dochodowym..

Pani Ewa w związku ze sprzedażą samochodu nie utraci swojego uprawnienia do korzystania z omawianego zwolnienia.

Co zrobić po przekroczeniu limitu zwolnienia?

Zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług złożenia zgłoszenia rejestracyjnego VAT-R do Naczelnika Urzędu Skarbowego należy dokonać jeszcze przed momentem, w którym podatnik utracił prawo do zwolnienia podmiotowego. Podobnie w przypadku podatników, którzy wykonywali wyłącznie czynności zwolnione na podstawie art. 43 ustawy o podatku od towarów i usług (z zwolnienie przedmiotowe), rejestracji powinni dokonać przed rozpoczęciem sprzedaży opodatkowanej.

Z uwagi na konsekwencje wynikające z niedopełnienia obowiązku rejestracji w odpowiednim terminie na gruncie kodeksu karnoskarbowego, podatnik powinien kontrolować poziom swojej sprzedaży, tak aby moment, w którym utracił prawo do zwolnienia nie został przez niego przeoczony. Jeśli do tego dojdzie, zalecanym rozwiązaniem jest złożenie równocześnie ze zgłoszeniem rejestracyjnym czynnego żalu.

Podatnicy powinni pamiętać, że w każdym momencie działalności mają prawo do rezygnacji z zastosowania zwolnienia wynikającego z ustawy o podatku od towarów i usług (zarówno podmiotowego jak i przedmiotowego). Wówczas zgłoszenie VAT-R powinno zostać przez nich złożone do Naczelnika Urzędu Skarbowego przed pierwszym dniem miesiąca, od którego podatnik rezygnuje z tego zwolnienia. Ta sama zasada ma zastosowanie również u podatników, którzy dopiero rozpoczęli działalność w roku podatkowym a obrót ze sprzedaży w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej nie przekroczył u nich jeszcze ustawowego limitu wynikającego z ustawy o podatku od towarów i usług, lecz zdecydowali się na rezygnację ze zwolnienia.

Podatnik VAT czynny a podatnik VAT zwolniony

Podatnicy rozpoczynający działalność zastanawiają się, czy powinni dokonać rejestracji na podstawie przepisów ustawy o VAT oraz jakie korzyści daje im posiadanie statusu podatnika VAT czynnego. Na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług wyróżnić należy podatnika VAT czynnego oraz podatnika VAT zwolnionego.

Podatnik VAT czynny to podatnik, który zarejestrował się do celów VAT – a więc złożył formularz rejestracyjny VAT-R i wykonuje czynności opodatkowane VAT. Uzyskanie takiego statusu wiąże się z pewnymi obowiązkami, a także prawami. Podatnik ten zyskuje uprawnienie do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur zakupowych i jest to często główny argument przemawiający za dokonaniem rejestracji w celu uzyskania tego statusu.

Z kolei obowiązkiem podatnika VAT czynnego jest dokumentowanie sprzedaży fakturami VAT, na których zobowiązany jest on doliczyć należny podatek VAT.

Ponadto ma obowiązek zapłaty podatku do zapłaty wynikającego z deklaracji. Jeśli natomiast wykaże nadwyżkę podatku naliczonego otrzyma zwrot podatku od towarów i usług.

W celu prawidłowego rozliczenia podatku z urzędem skarbowym zobowiązany jest prowadzić ewidencję sprzedaży.

Podatnik VAT zwolniony to podatnik, który skorzystał z przysługującego mu prawa do zastosowania zwolnienia podmiotowego lub przedmiotowego, jednak dokonał formalnej rejestracji na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług. Podatnik, któremu przysługuje zwolnienie podmiotowe lub który dokonuje odpłatnego świadczenia usług zwolnionych niezależnie od tego czy dokonał formalnej rejestracji do VAT, czy też nie, nie ma prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Jest to podstawowa różnica pomiędzy czynnym a zwolnionym podatnikiem VAT.

Podatnik ten może wystawiać faktury, jednak nie dolicza do ceny sprzedaży podatku należnego. Obowiązek wystawienia faktury występuje po jego stronie wyłącznie w przypadku żądania nabywcy do jej wystawienia, ale zgłoszonego w odpowiednim terminie.

Nie musi składać deklaracji i wysyłać plików JPK, zatem ma mniej obowiązków formalnych w porównaniu do czynnego podatnika.

Nie będzie również zobowiązany do zapłaty podatku od towarów i usług do urzędu skarbowego. Oznacza to, że nie uzyska również zwrotu tego podatku.

Podatnik ma jednak nałożony ustawą o podatku od towarów i usług obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży za dany dzień – ma to służyć kontroli ewentualnego przekroczenia limitu sprzedaży, dającego prawo do zwolnienia. W przypadku braku takiej ewidencji, lub gdy jest nierzetelna, wartość sprzedaży opodatkowanej zostanie oszacowana przez organ podatkowy.

Biuro rachunkowe, a zwolnienie podmiotowe z VAT

Podmioty prowadzące biuro rachunkowe mogą mieć wątpliwości, czy przysługuje im zwolnienie z VAT. Wątpliwości te wynikają z faktu wyłączenia z prawa do stosowania zwolnienia podmiotowego z ustawy o VAT mają podatnicy świadczący usługi doradcze. W pracy księgowych niekiedy mogą wystąpić czynności o charakterze doradczym, wyłączające prawo do korzystania ze zwolnienia z VAT.

Czynności doradcze należy utożsamiać z udzielaniem fachowych porad. Z kolei pod pojęciem księgowości kryje się odpowiednia dekretacja dokumentów księgowych odzwierciedlających zdarzenia gospodarcze, w celu naliczenia w prawidłowej wysokości należnych podatków. Są to czynności stricte techniczne, zatem jeśli nie obejmują doradztwa, biuro rachunkowe ma prawo do zastosowania omawianego zwolnienia w podatku od towarów i usług.