Popularność kryptowalut wciąż rośnie. Stają się one nie tylko przedmiotem gromadzenia kapitału, czy inwestycji, lecz co raz częściej także formą wynagradzania za pracę. Ciągły rozwój świata finansów stawia przed nami liczne wyzwania podatkowe związane z wynagrodzeniami w pieniądzu wirtualnym.
Mówiąc najprościej, kryptowaluta to rodzaj cyfrowego środka płatniczego, który istnieje wyłącznie w formie elektronicznej. Nie widzimy go, nie możemy dotknąć, ani schować do swojego portfela. Kryptowaluty po prostu są, a ich wartość zależy od tego ile ludzie są skłonni za nie zapłacić (a nawet kto konkretnie, bo jeśli jest to osoba popularna, to popyt na daną kryptowalutę zazwyczaj bardzo szybko rośnie). Kryptowaluty do zapewnienia bezpieczeństwa i anonimowości transakcji wykorzystują technologię blockchain. Przy ich tworzeniu mamy do czynienia z łańcuchem bloków, w którym każdy z nich zawiera zestaw kolejnych transakcji. Po dodaniu bloku do określonego łańcucha staje się on niezmienialny, co zapewnia bezpieczeństwo i trwałość zapisanych danych. Kryptowaluty charakteryzują się również otwartym kodem źródłowym, przez co ich rozwój jawi się co do zasady jako nieograniczony.
Kryptowaluty to aktywa mocno spekulacyjne, choć podkreślić należy, że w dniu 10 stycznia 2024 r. Amerykańska Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (SEC) zatwierdziła uruchomienie funduszu spotowego ETF (z ang. Exchange-Traded Fund) na Bitcoin, co sprzyjać może większej stabilizacji notowań tej waluty. Z kolei w polskich realiach, Ministerstwo Finansów zapowiedziało niedawno, że do końca 2024 r. nadzór nad rynkiem kryptowalut ma objąć Komisja Nadzoru Finansowego, zaś projekt ustawy regulującej tę materię ma zostać przedstawiony już w II kwartale bieżącego roku.
Wybrane regulacje odnoszące się do kryptowalut
Pojęcie waluty wirtualnej zostało zdefiniowane w ustawie z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tzw. ustawa o AML). W myśl art. 2 ust. 2 pkt 26 tej ustawy, ilekroć mowa jest w niej o walucie wirtualnej, rozumie się przez to cyfrowe odwzorowanie wartości, które nie jest:
- a) prawnym środkiem płatniczym emitowanym przez NBP, zagraniczne banki centralne lub inne organy administracji publicznej,
- b) międzynarodową jednostką rozrachunkową ustanawianą przez organizację międzynarodową i akceptowaną przez poszczególne kraje należące do tej organizacji lub z nią współpracujące,
- c) pieniądzem elektronicznym w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych,
- d) instrumentem finansowym w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi,
- e) wekslem lub czekiem
– oraz jest wymienialne w obrocie gospodarczym na prawne środki płatnicze i akceptowane jako środek wymiany, a także może być elektronicznie przechowywane lub przeniesione albo może być przedmiotem handlu elektronicznego.
Dochody z odpłatnego zbycia waluty wirtualnej podlegają opodatkowaniu w trybie art. 30b ustawy o PIT 19-proc. stawką podatku. Dochodem z odpłatnego zbycia walut wirtualnych jest osiągnięta w roku podatkowym różnica między sumą przychodów uzyskanych z tytułu odpłatnego zbycia walut wirtualnych a kosztami uzyskania przychodów.
Podatnik musi pamiętać o złożeniu rocznego zeznania. Istotne jest też to, że w zeznaniu trzeba wykazać także samo nabycie waluty wirtualnej, bez względu na to, czy w danym roku uzyskany został ze zysk. Ponadto, jeśli w kolejnych latach nie dokonuje się ani zakupu, ani sprzedaży waluty wirtualnej, to i tak wskazaną wcześniej kwotę nabycia trzeba wykazać jako koszt poniesiony w latach ubiegłych. Z kolei powstałą stratę trzeba w kolejnych latach „przepisać” aż do momentu, w którym zostanie ona całkowicie rozliczona (jeśli przychody ze sprzedaży waluty wirtualnej przewyższą koszty zakupu).
Przyjmuje się, że otrzymanie kryptowaluty jako wynagrodzenia za wykonane usługi stanowi transakcję barterową. Przychód uzyskany z wynagrodzenia w postaci kryptowalut powinien być przy tym traktowany jako przychód z działalności gospodarczej, zgodnie z artykułem 14 ust. 1, w zw. art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT. W konsekwencji, taki przychód powinien być opodatkowany według wybranej przez podatnika metody opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej (skala podatkowa, podatek liniowy bądź ryczałt od przychodów ewidencjonowanych). Innymi słowy, oznacza to, że osoby otrzymujące wynagrodzenie w kryptowalutach zobowiązane są rozliczać je jako dochód z prowadzonej działalności gospodarczej, stosując przy tym odpowiednie stawki i zasady podatkowe przewidziane dla wybranej formy opodatkowania.
Otrzymanie wynagrodzenia w formie kryptowalut umożliwia także rozliczenie kosztów uzyskania przychodu w momencie jego otrzymania. Takie koszty zostały określone w artykule 22 ust. 1 ustawy o PIT. Jak stanowi przy tym art. 22 ust. 14 tej ustawy, koszty uzyskania przychodów z tytułu odpłatnego zbycia waluty wirtualnej stanowią udokumentowane wydatki bezpośrednio poniesione na nabycie waluty wirtualnej oraz koszty związane ze zbyciem waluty wirtualnej, w tym udokumentowane wydatki poniesione na rzecz podmiotów, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 12 ustawy o AML. Z kolei z godnie z art. 22 ust. 15 ustawy o PIT, koszty uzyskania przychodów są potrącane w tym roku podatkowym, w którym zostały poniesione. Jednocześnie nadwyżka kosztów nad przychodami z odpłatnego zbycia waluty wirtualnej uzyskanymi w roku podatkowym powiększa koszty uzyskania przychodów z tytułu odpłatnego zbycia waluty wirtualnej poniesione w następnym roku podatkowym.
Istotne jest także to, że wynagrodzenie w kryptowalucie należy przeliczyć na walutę tradycyjną, a do rozliczenia z fiskusem trzeba wskazać prawidłową wysokość osiągniętego przychodu w polskim złotym. Wartość wynagrodzenia w kryptowalucie ustala się w oparciu o ceny rynkowe. W tym celu niezbędne jest każdorazowe zweryfikowanie średniego kursu aktywa z dnia poprzedzającego datę uzyskania przychodu.
Opodatkowanie wynagrodzenia w kryptowalutach okiem fiskusa
27 października 2023 r. dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) wydał indywidualną interpretację przepisów prawa podatkowego nr 0114-KDIP3-1.4011.797.2023.1.PT, w której przyjął, że świadczone przez podatnika usługi programowania – za które podatnik otrzymuje wynagrodzenie w kryptowalutach – generują powstanie przychodu z działalności gospodarczej. Przychodem tym jest zdaniem organu wynagrodzenie należne podatnikowi z tytułu wykonania usługi – określone na wystawianej przez niego fakturze. Dla rozpoznania tego przychodu nie ma przy tym zdaniem organu znaczenia, czy wynagrodzenie to zostało faktycznie otrzymane, ani w jakiej formie zostanie ono podatnikowi wypłacone. Dyrektor KIS podkreślił, że przychodami z działalności gospodarczej są przychody należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane.
Natomiast, jeśli chodzi o skutki podatkowe uzyskania waluty wirtualnej, jako formy uregulowania należnego podatnikowi wynagrodzenia za usługi, to w ocenie organu interpretacyjnego będzie ono rozliczane w odrębnym trybie – art. 30b ustawy o PIT. W interpretacji z 27 października zwrócono przy tym uwagę, że uzyskanie przez podatnika waluty wirtualnej będzie miało charakter jej odpłatnego nabycia. Wydatkiem bezpośrednio poniesionym na nabycie waluty wirtualnej będzie wartość wierzytelności, którą podatnik uznał za uregulowaną w wyniku uzyskania waluty wirtualnej, a więc wartość wynagrodzenia należnego z tytułu zrealizowanych usług. Wartość ta będzie jednocześnie kosztem uzyskania przychodów z tytułu odpłatnego zbycia waluty wirtualnej, o którym mowa w art. 22 ust. 14 ustawy o PIT, a koszt ten będzie potrącalny w tym roku podatkowym, w którym zostały poniesiony, z zastrzeżeniem sytuacji powstania w danym roku podatkowym nadwyżki kosztów uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia waluty wirtualnej nad przychodami z tego tytułu.
W przywołanej interpretacji wskazano jednocześnie, że wynagrodzenie wypłacane w formie kryptowaluty nie może zostać uznane za nieodpłatne świadczenie, o którym mowa w art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o PIT, albowiem stanowi ono konkretną korzyść ekonomiczną i jest konsekwencją czynności wykonywanych na rzecz kontrahenta w ramach prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej.
Dyrektor KIS omówił zatem wszystkie istotne zagadnienia podatkowe związane z opodatkowaniem wynagrodzenia wypłacanego w walucie wirtualnej. Interpretacja z dnia 27 października 2023 r. stanowi bez wątpienia wartościową lekturą dla podatników dokonujących rozliczeń w formie kryptowalut.
